Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Κοζάνη


{{Πόλη (Ελλάδα)
|Πόλη=Κοζάνη
|Εικόνα=
|Λεζάντα εικόνας=
|Έμβλημα=
|Έμβλημα Περιγραφή=
|ΓεωγραφικόΔιαμέρισμα=[[File:Flag of Greek Macedonia.svg|22px|border]] [[Μακεδονία (διαμέρισμα)|Μακεδονία]]
|Περιφέρεια=[[Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας|Δυτικής Μακεδονίας]]
|Νομός=[[Νομός Κοζάνης|Κοζάνης]] (πρωτεύουσα)
|Δήμαρχος=Ελευθέριος Ιωαννίδης
|Πληθυσμός=55.926
|Απογραφή=2011
|Έκταση=366,018
|Μήκος=21.7833
|Πλάτος=40.3
|ΑριθμόςΔημοτικώνΔιαμερισμάτων=21
|ΤηλεφωνικόςΚωδικός=24610
|ΤαχυδρομικόςΚωδικός=50100
|Ιστοσελίδα=[http://www.kozanh.gr/web/guest/home Δήμος Κοζάνης]
}}

Η '''Κοζάνη''' είναι η [[πρωτεύουσα]] και μεγαλύτερη πόλη της περιφέρειας [[Δυτική Μακεδονία|Δυτικής Μακεδονίας]], καθώς και της ομώνυμης περιφερειακής ενότητας. Είναι χτισμένη ανάμεσα στις οροσειρές του [[Βέρμιο|Βερμίου]], του Μπούρινου και των Πιερίων, 15 χλμ βορειοδυτικά της [[λίμνη]]ς του [[Λίμνη Πολυφύτου|Πολυφύτου]], σε υψόμετρο 720 μέτρων από την επιφάνεια της [[θάλασσα]]ς. Απέχει 120 χλμ από τη [[Θεσσαλονίκη]] και 470 χλμ από την [[Αθήνα]]. Έχει 55.926 κατοίκους, ενώ ο νέος διευρυμένος Καλλικρατικός Δήμος έχει 75.388 κατοίκους (απογραφή 2011).

Στην πόλη στεγάζονται τμήματα του [[Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας|Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας]] και του [[Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας|Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (ΤΕΙ)]] της ίδιας περιφέρειας. Επίσης είναι η έδρα της Αστυνομικής Διεύθυνσης, της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και του Εφετείου της Δυτικής Μακεδονίας, του [[Ελληνικός Στρατός|1ου Σώματος Στρατού της Ελλάδας]] και της [[Ιερά Μητρόπολις Σερβίων και Κοζάνης|Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης]].

==Ιστορική αναδρομή==
[[Αρχείο:mamatsios.jpg|thumb|left|Η πλατεία Νικης με το Δημαρχείο και το ρολόι του Αγίου Νικολάου.]]

===Νεολιθική εποχή - Αρχαία περίοδος - Βυζαντινή περίοδος===
Αρχαιότητες από την προϊστορική εποχή μέχρι τη [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινή περίοδο]] έχουν ανακαλυφθεί σε πολλά σημεία της πόλης. Στα ανατολικά της Κοζάνης, έχει ανασκαφεί νεκρόπολη, η οποία χρονολογείται από την [[εποχή του Σιδήρου]].

ΟΙ αρχαιότητες που βρέθηκαν εδώ μαρτυρούν την ύπαρξη μιας από τις αρχαιότερες πόλεις της αρχαίας '''Ελιμιώτιδας (ή Ελίμειας)''', της οποίας η ακρόπολη βρισκόταν στο λόφο του «Αγίου Ελευθερίου»<ref> Δημήτρης Κ. Σαμσάρης,  Ιστορική γεωγραφία της ρωμαϊκής επαρχίας Μακεδονίας (Το τμήμα της σημερινής Δυτικής Μακεδονίας), Θεσσαλονίκη 1989 (Έκδοση της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών), σ.144</ref>.

Στα νοτιοδυτικά της σύγχρονης πόλης, στο λόφο Σιόποτο, υπήρχε οικισμός ο οποίος ονομαζόταν Καλύβια, μεταξύ [[1100]] και [[1300]], ίχνη του οποίου υπάρχουν ακόμα.

===Οθωμανική περίοδος - Βαλκανικοί πόλεμοι - Σύγχρονοι καιροί===
Το [[1392]] άποικοι προερχόμενοι από την [[Πρεμετή]], το Βυθικούκι και την Κόζδιανη της  Ηπείρου, κατάφυγαν κυνηγημένοι από τους Τουρκαλβανούς στην περιοχή βόρεια της [[Εράτυρα|Σέλιτσας]] (που  μέχρι σήμερα ονομάζεται Παλιοκόζδιανη) και στη συνέχεια μεταναστεύοντας ανατολικά συνάντησαν τον χριστιανικό οικισμό στα Καλύβια.<ref>Παπακωνσταντίνου Μιχάλης, Μια Βορειοελληνική πόλη στην Τουρκοκρατία. Ιστορία της Κοζάνης 1400-1912, Εκδόσεις Εστία, Αθήνα 1992.</ref> Οι κάτοικοι των Καλυβιών δεν τους αποξένωσαν, αλλά τους υποχρέωσαν να χτίσουν τις κατοικίες τους ανατολικότερα. Οι νέοι κάτοικοι ονόμασαν την περιοχή Τζαμουριά διασώζοντας το πατρωνύμιο της παλιάς τους περιοχής. Σήμερα η περιοχή ονομάζεται Τζάμπρα. Επίσης το βραχώδη λόφο επάνω από την Τζάμπρα τον ονόμασαν Σκρίκα ή Σκίρκα (Σκ’ρκα), που σημαίνει βραχώδες ύψωμα. Αν και υπάρχουν διάφορες εκδοχές για το όνομα της πόλης η επικρατέστερη είναι πως οι άποικοι αυτοί της [[Ήπειρος|Ηπείρου]] ονόμασαν το νέο οικισμό Κόσδιανη που στη συνέχεια μετατράπηκε σε Κόζιανη και οι μετέπειτα λόγιοι το μετασχημάτισαν σε  Κοζάνη. Οι κάτοικοι παλιών και νέων οικισμών ενώνονται σε μια νέα ενιαία κοινότητα, χτίζουν εκκλησία, κατασκευάζουν υδραγωγεία και κρήνες. Πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά στην Κοζάνη γίνεται σε σουλτανικό φιρμάνι του [[1528]], σαν οικισμός με 91 σπίτια, 23 εργένηδες και 15 χήρες.<ref>Χατζηιωάννου Μ.-Χ. 2000:32. Η ιστορική εξέλιξη των οικισμών στην περιοχή του Αλιάκμονα κατά την Τουρκοκρατία. Ο κώδικας αρ. 201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρου Ζάβορδα, Αθήνα: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών & Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.</ref>

Το [[1649]] εκατόν είκοσι οικογένειες από το χωριό [[Κτένι]], υπό την αρχηγία του προεστού τους Ιωάννη Τράντα, εγκαταστάθηκαν στη θέση Κρεβατάκια. Ο γιος του Ιωάννη Τράντα, Χαρίσιος, κατόρθωσε να λάβει Σουλτανικό διάταγμα με προνόμια για τους κατοίκους της πόλης, με το οποίο η πόλη περιέρχονταν υπό την προστασία της [[Βαλιντέ Σουλτάν|Σουλτανομήτορος]]. Οι κάτοικοι ήταν ελεύθεροι από κάποιους φόρους και απαγορευόταν να μένουν ως μόνιμοι κάτοικοι οι Μουσουλμάνοι στην πόλη.

Ο Χαρίσιος Τράντας, που θεωρείται ο πρώτος προύχοντας της πόλης, έκτισε μεγαλοπρεπή οικήματα και στόλισε την πόλη με πλατάνια και κρήνες. Το [[1664]] θεμελίωσε το ναό του Αγίου Νικολάου, που αποτελεί και τον πολιούχο της πόλης. Ο ναός ανακαινίστηκε το 1721. Το [[1668]] ιδρύεται η βιβλιοθήκη και η σχολή της Κοζάνης. Τον [[17ος αιώνας|17ο]] και [[18ος αιώνας|18ο αιώνα]] οι εμπορικές συναλλαγές με τις χώρες της κεντρικής [[Ευρώπη]]ς δίνουν την ευκαιρία στην [[πόλη]] να αναπτυχθεί οικονομικά και πνευματικά. Από τα οικοδομήματα ξεχωρίζει το δημαρχείο, ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου και τα αρχοντικά των Γ. Λασσάνη (στην ομώνυμη πλατεία) και Γ. Βούρκα. Κατά το 18ο αιώνα, όπως ξένοι περιηγητές αναφέρουν, ο πληθυσμός της Κοζάνης ήταν ελληνικός και με αυξητικές τάσεις.<ref>William Martin Leake. 1835:305. Travels in Northern Greece. [[London]].</ref><ref>Bouè, A. 1854:87. Recueil d' itineraires dans la Turquie d' Europe. Details topographiques et statistiques sur cet empire. Vienna.</ref> Η λεηλασία της πόλης το [[1803]] από τον Ασλάν Μπέη διέκοψε παροδικά την ανάπτυξή της. Οι κάτοικοι της Κοζάνης συμμετείχαν στην επανάσταση του [[1821]]. Σπουδαίος αγωνιστής της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|επανάστασης του 1821]] ήταν ο [[Ιωάννης Τσόντζας]], που μετείχε της υπεράσπισης των [[Ψαρά|Ψαρών]]. Άλλοι Κοζανίτες αγωνιστές του [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|1821]] ήταν οι Μιχαήλ Ιωάννου, Εμμανουήλ Χατζηκωνσταντίνου, Κωνσταντίνος Ναουμίδης, Ιωάννης Τιάλιος, Γεώργιος Μάρανδος και Ιωάννης (Νάνος) Μπαρούτας<ref>[http://www.tharos.gr/culture/62-2011-01-29-11-07-53/4148-------1821.html Θάρρος, Καθημερινή Ενημέρωση για το νομό Κοζάνης, Σάββατο 26 Μαρτίου 2011]</ref>. Σύμφωνα με την απογραφή του [[1904]], στην πόλη κατοικούσαν 12.350 [[Έλληνας|Έλληνες]], από τους οποίους οι 350 ήταν βλαχόφωνοι.<ref>Κωνσταντίνος Σπανός. ''Η απογραφή του Σαντζακίου των Σερβίων'', in: ''Ελιμειακά'', 48-49, 2001.</ref> [[Αρχείο:Prefecture of Kozani.jpg|thumb|right|Η Νομαρχία Κοζάνης]]

Κατά το [[Μακεδονικός Αγώνας|Μακεδονικό Αγώνα]] οι Κοζανίτες αγωνίστηκαν για την ελευθερία με σημαντικότερους Μακεδονομάχους, τον οπλαρχηγό [[Κωνσταντίνος Σιδέρης|Κωνσταντίνο Σιδέρη (καπετάν Τσίτσο)]] και τους προύχοντες Παναγιώτη Λιούφη, Κωνσταντίνο Καπιτσόγλου, Αθανάσιο Μάνο και Νικόλαο Μουμούζια.<ref>Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι, επιστημονική επιμέλεια Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος, ΕΜΣ, εκδόσεις University Studio Press. Θεσσαλονίκη 2008</ref>

Απελευθερώθηκε από τον [[Τουρκία|τουρκικό]] ζυγό στις [[11 Οκτωβρίου]] [[1912]] όταν ο ελληνικός στρατός εισήλθε στην πόλη ύστερα από τη [[μάχη του Σαραντάπορου]]. Το [[1923]] κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, πλήθος προσφύγων εγκαταστάθηκαν κυρίως στα νοτιοανατολικά της Κοζάνης.

Κατά τον 20ο αιώνα η πόλη αναπτύχθηκε ραγδαία, κυρίως λόγω της εκμετάλλευσης των αποθεμάτων λιγνίτη της περιοχής από τη [[ΔΕΗ]]. Ο σεισμός των 6,6 ρίχτερ που έγινε στην περιοχή στις [[13 Μαΐου]] [[1995]] προξένησε μόνο υλικές ζήμιες. Σήμερα η Κοζάνη είναι το εμπορικό, συγκοινωνιακό και διοικητικό κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας.

Η ζωή της πόλης είναι πολύ έντονη, γεγονός στο οποίο συμβάλλουν και οι χιλιάδες φοιτητές των τεχνολογικών ιδρυμάτων ([[ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας]]) και του [[Πανεπιστήμιο|πανεπιστημίου]] της [[πόλη]]ς ([[Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας]]). Την εβδομάδα της [[Αποκριά|Απόκρεω]] η πόλη ζει στους ρυθμούς του καρναβαλιού. Το ξεφάντωμα γίνεται στους φανούς, σε όλες τις γειτονιές της πόλης.

==Αξιοθέατα==
[[Αρχείο:Mouseiokoz.jpg|thumb|left|150px|Το Λαογραφικό μουσείο της Κοζάνης.]]
Η Κοβεντάρειος Δημοτική Βιβλιοθήκη της Κοζάνης είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στην [[Ελλάδα]] μετά από αυτή της [[Αθήνα]]ς, και διαθέτει 153.000 τόμους, περισσότερα από 380 χειρόγραφα, 315 κώδικες και πολλές σπάνιες εκδόσεις, μεταξύ των οποίων και ένα από τα 17 σωζόμενα πρωτότυπα της Χάρτας του Ρήγα Φεραίου. Για το λόγο αυτό η Κοζάνη είχε ενταχθεί στο Εθνικό Πολιτιστικό Δίκτυο Πόλεων με αντικείμενο προώθησης το Βιβλίο και την Ανάγνωση. Έτσι συστήθηκε το Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης και καθιερώθηκε η Κοζάνη ως ''πόλη του Βιβλίου''. Το Ινστιτούτο έπαψε να υφίσταται μετά την εφαρμογή του νόμου Καλλικράτη.

Το [[Ιστορικό-Λαογραφικό και Φυσικής Ιστορίας Μουσείο Κοζάνης]] βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και στεγάζεται σε κτήριο μακεδονικής αρχιτεκτονικής.

Το ''Αρχαιολογικό Μουσείο'' της Κοζάνης στεγάζεται σε αρχοντικό της πόλης.

Το ''Μουσείο Σύγχρονης Τοπικής Ιστορίας''.

Τα ''Αρχοντικά του Γρ. Βούρκα και Γ. Λασσάνη'' από τα λίγα εναπομείναντα στην πόλη. Στο τελευταίο λειτουργεί η [[Δημοτική Χαρτοθήκη Κοζάνης|Δημοτική Χαρτοθήκη]] όπου μεταξύ των άλλων εκτίθεται και ένα από τα ελάχιστα πρωτότυπα της χάρτας του Ρήγα Φερραίου.

[[Αρχείο:New park.jpg|thumb|right|170px|Ο νέος δημοτικός κήπος της πόλης]]

Ο ''Μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου'' (17ος αι.) με τις σημαντικές τοιχογραφίες, το ξυλόγλυπτο τέμπλο και το καμπαναριό - σύμβολο της Κοζάνης.

Άλλα αξιόλογα διατηρητέα κτήρια της πόλης είναι, το κτήριο της [[Εθνική Τράπεζα|Εθνικής Τράπεζας]], το "Δρίζειο" κληροδότημα, το "Βαλταδώρειο" [[γυμνάσιο]], το [[ξενοδοχείο]] "Ερμιόνειον" κ.ά.

Το ''πάρκο Κουρί'' και το ''πάρκο του Αγίου Δημητρίου'', όπου βρίσκονται το πνευματικό κέντρο και το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο της πόλης. Ο Δημοτικός Κήπος Κοζάνης που δημιουργήθηκε στη θέση του παλαιού στρατοπέδου Ψυχογιου κερδίζει τις εντυπώσεις προσφέροντας οξυγόνο στην πόλη.

==Αποκριά στην Κοζάνη και αλλές εκδηλώσεις==
[[Αρχείο:Fanos.jpg|thumb|right|200px|Φανός - Κοζανίτικη Αποκριά.]]
Οι αποκριές στην Κοζάνη έχουν μια ιδιαιτερότητα που τις κάνει να ξεχωρίζουν. Οι εκδηλώσεις ξεκινούν με χορούς και τραγούδια την "Τσικνοπέμπτη", 12 μέρες πριν από τη Μεγάλη Αποκριά. Την τελευταία εβδομάδα γίνεται ένα πραγματικό ξεφάντωμα από μεταμφιεσμένους και μη, που χορεύουν, "ρίχνονται", στο ρυθμό του τοπικού χορού "έντεκα". Τη Μεγάλη Αποκριά γίνεται παρέλαση αρμάτων. Εκεί φαίνεται το Κοζανίτικο χιούμορ, η καυστική σατυρική διάθεση και η πνευματώδης κριτική για κάθε επίκαιρο θέμα.

Το βράδυ της Αποκριάς, μετά την απογευματινή παρέλαση αρμάτων, ανάβουν σε κάθε γειτονιά οι "φανοί". Γύρω από τη φωτιά συνεχίζεται ολονύχτιο γλέντι με Κοζανίτικα σκωπτικά και παραδοσιακά τραγούδια της Αποκριάς. Μαζί με τους μεζέδες και τα παραδοσιακά Κοζανίτικα "κιχιά" προσφέρεται και άφθονο κρασί "κοκκινέλι", τοπικής παραγωγής.

Εκτός από την αποκριά, άλλες εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στην πόλη, είναι τα ''Λασσάνεια'' (προς τιμή του αγωνιστή της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Επανάστασης του 1821]] [[Γεώργιος Λασσάνης|Γ. Λασσάνη]]), στο τέλος του καλοκαιριού. Αποτελούνται από θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, αθλητικούς αγώνες κ.ά. Η ετήσια εμποροπανήγυρη ''Νιάημερος'' γίνεται την πρώτη Τρίτη του Οκτώβρη στην ομώνυμη περιοχή της πόλης.

Η Φιλαρμονική του Δήμου, η ''Πανδώρα'', είναι η παλιότερη στην Ελλάδα και συμμετέχει σε όλες τις εκδηλώσεις και εορτές της πόλης.

==Οικονομία==
[[Αρχείο:kozanistreetmapgr.jpg|thumb|right|Χάρτης του κέντρου της πόλης της Κοζάνης.]]
Η πόλη και η περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας γενικότερα, είναι γνωστή για την συνεισφορά της στην ηλεκτρική ενέργεια της χώρας, και ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού δουλεύει στα ατμοηλεκτρικά εργοστάσια της [[Δ.Ε.Η.]], που παράγουν ηλεκτρισμό με πρώτη ύλη το λιγνίτη. Άλλα προϊόντα της περιοχής είναι τα [[μάρμαρο|μάρμαρα]], ο [[κρόκος]], φρούτα, κρασιά και διάφορα εξειδικευμένα βιοτεχνικά είδη. Η περιοχή της Κοζάνης είναι η μοναδική κροκοκαλλιεργούμενη περιοχή της χώρας μας σε μερικά χωριά της οποίας ([[Κρόκος Κοζάνης|Κρόκος]], Καρυδίτσα, Αγία Παρασκευή, Ανω Κώμη, Κάτω Κώμη, Λευκοπηγή, Πετρανά κ.λπ.) γίνεται από πάρα πολλά χρόνια συστηματική καλλιέργεια του φυτού. Πολλές Τράπεζες έχουν υποκαταστήματα στην πόλη, ενώ σημαντικός για την τοπική οικονομία είναι και ο ρόλος της Συνεταιριστικής Τράπεζας Νομού Κοζάνης. Κάθε Σεπτέμβριο στην περιοχή [[Κοίλα|Κοίλα, Κοζάνης]], στο Εκθεσιακό Κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας, γίνεται η εμπορική έκθεση, όπου συμμετέχουν με τοπικά προϊόντα έμποροι από την [[Ελλάδα]] αλλά και από άλλα κράτη των [[Βαλκάνια|Βαλκανίων]].

==Αθλητικές ενώσεις==
*[[Φ.Σ. Εθνικός Κοζάνης|Εθνικός Κοζάνης]]
*[[Φ.Σ. Κοζάνης]]
*[[Γ.Σ.Κ. Λασσάνης Κοζάνης|Λασσάνης Κοζάνης]]
*Α.Σ. Πήγασος Κοζάνης
*Α.Ε. Κοζάνης
*Γ.Σ. Κοζάνης

==Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας==
{| class="wikitable" border=1 cellspacing=0
!Εφημερίδες!!Περιοδικά!!Τηλεοπτικοί σταθμοί!!Ραδιοφωνικοί σταθμοί
|-
|valign=top|
*Kosmos News
*Αθλητική Φλόγα
*Γραμμή Κοζάνης
*Εγώ και Εμείς (K)
*Ελεύθερη Γνώμη
*Θάρρος News
*Κοζάνη News
*ΠΕ.ΣΥ.Π. (τα Νέα)
*Προβολή Κοζάνης
*Πρωινή Κοζάνης
*Πρωινός Λόγος
*Ταχυδρόμος News
*Φωνή της Ένωσης
*Χρόνος Κοζάνης
|valign=top|
*EveKozani Magazine
*Omikron Magazine
*Secret Magazine
*Αναλόγιον News
*Αναπτυξιακά Νέα
*Αντίλαλοι Κοζάνης
*Ενημερωτικό Δελτίο
*Εν Χειμερινώ (Π.Ε.)
*Το Έργον του ΤΕΕ
*Λίγο Π.Μ. το πτυχίο
*Παρέμβαση Κοζάνης
*Πεντάλοφος Κοζάνης
*Περιφερειακή Ένωση
*Πολιτική Ενημέρωση
|valign=top|
*Flash TV
*TOP Channel
*[[West Channel]]
|valign=top|
*99.5: Σταθμός της Καρδιάς
*Alpha Sport 89&nbsp;MHz
*Diva FM 91.6&nbsp;MHz
*Fresh (92.9&nbsp;MHz)
*NRG Power 89.5
*Planet FM, 100.8
*Scream 106.3 FM
*TOP FM 95.1&nbsp;MHz
*Veto News 103&nbsp;MHz
*West Radio, 98&nbsp;MHz
*Ελεύθερη Ρ/Κ 102FM
*Κλικ FM 98.5 Κοζάνη
*Ράδιο Mέλι 106&nbsp;MHz
*Χριστιανισμός 107.3
|}

==Συγκοινωνία==
Η Κοζάνη συνδέεται αεροπορικώς με την [[Αθήνα]]. Το [[Κρατικός Αερολιμένας Κοζάνης "Φίλιππος"|αεροδρόμιο "Φίλιππος"]] βρίσκεται 4 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της πόλης. Λειτουργεί από τη δεκαετία του [[1950]].

Στην Κοζάνη είναι ο τελευταίος σταθμός της [[Σιδηροδρομική γραμμή Αμυνταίου - Κοζάνης|σιδηροδρομικής γραμμής Αμυνταίου - Κοζάνης]]. Σήμερα πραγματοποιούνται τρία δρομολόγια ημερισίως για τη [[Θεσσαλονίκη]], μέσω Πτολεμαίδας, Έδεσσας, Βέροιας.

Από τον νέο και υπερσύγχρονο σταθμό των [[ΚΤΕΛ]] ξεκινούν λεωφορεία για τις μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις, όπως [[Θεσσαλονίκη]] (κάθε μία ώρα), [[Αθήνα]] (5 φορές την ημέρα), [[Λάρισα]], [[Ιωάννινα]], [[Βόλος|Βόλο]], καθώς και για τις περισσότερες περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας. Βόρεια της πόλης περνάει ο αυτοκινητόδρομος ''[[Εγνατία Οδός]]'', ο οποίος ξεκινάει από την [[Ηγουμενίτσα]] και καταλήγει στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Η συγκοινωνία μεσα στην πόλη γίνεται με δημοτικά minibus, ενώ μεταξύ του κέντρου και των Δημοτικών Διαμερισμάτων με αστικά των ΚΤΕΛ. Το κυκλοφοριακό πρόβλημα είναι ένα από τα βασικότερα που αντιμετωπίζει η πόλη σήμερα.

==Δήμος Κοζάνης και δημοτικά διαμερίσματα==
[[Αρχείο:Dimos Kozanis.png|thumb|right|Ο Δήμος Κοζάνης (με σκούρο κόκκινο), εντός του ομώνυμου νομού.]]
[[Αρχείο:Municipalitykozanigr.jpg|thumb|300px|Ο χάρτης του Δήμου Κοζάνης με τα Δημοτικά Διαμερίσματα.]]

Ο [[Δήμος Κοζάνης]] αποτελείται από την πόλη της Κοζάνης και άλλα 20 δημοτικά διαμερίσματα. Καταλαμβάνει συνολικά έκταση 343Km<sup>2</sup>. Γνωστές συνοικίες της πόλης είναι η Σκ'ρκα, τα Ηπειρώτικα, η Γιτιά, ο Άγιος Αθανάσιος, τα Πλατάνια κ.ά. Τα δημοτικά διαμερίσματα είναι:
*[[Νέα Χαραυγή]], 1.643 κατ.
*Οινόη, 398 κατ.
*Πτελέα, 319 κατ.
*Πετρανά, 1.012 κατ.
*[[Κοίλα|Κοίλα-Νέα Καρδιά-Εξοχή-Μελίσσια]], 1.437 κατ.
*Καρυδίτσα, 874 κατ.
*Άργιλος, 406 κατ.
*[[Πρωτοχώρι]], 1.383 κατ.
*Νέο Κλείτος, 1.723 κατ. (Υπό μετεγκατάσταση στη νοτιοδυτική περιοχή του δήμου, από το [[δήμος Ελλησπόντου|δήμο Ελλησπόντου]] λόγω εργασιών της [[ΔΕΗ]].)
*Λευκόβρυση, 1.076 κατ.
*[[Λευκοπηγή]], 1.476 κατ.
*[[Βατερό]], 1.108 κατ.
*[[Νέα Νικόπολη]], 321 κατ.
*Λυγερή, 398 κατ.
*[[Καλαμιά]], 407 κατ.
*Ανθότοπος, 398 κατ.
*Κηπάριο, 67 κατ.
*Αλωνάκια, 583 κατ.
*[[Σκήτη]], 549 κατ.
*Ξηρολίμνη, 602 κατ.
*Μεταμόρφωση, 510 κατ.

==Ιστορική εξέλιξη πληθυσμού==
[[Αρχείο:kozan.jpg|right|thumb|280px|Η νότια άποψη της Κοζάνης.]]
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|- bgcolor="#efefef"
! Έτος !! πληθυσμός !! Μεταβολή !! Πληθυσμός Δήμου !! Μεταβολή !!  Πυκνότητα 
|-
| [[1971]] || 23.240 || - || - || - || -
|-
| [[1981]] || 31.120 || +7.880 / +33,9% || - || - || -
|-
| [[1991]] || 31.553 || +433 / +1,39% || 43.395 || - || 119/km²
|-
| [[2001]] || 46.956|| +7,038 / +22,3% ||68.680|| +6.417/+14,8% || 136/km²
|}

==Κλίμα==
Το κλίμα της περιοχής είναι ηπειρωτικό, με ψυχρούς και ξηρούς χειμώνες και θερμά καλοκαίρια.

{| class="wikitable" style="font-size:90%;width:100%;border:0px;text-align:center;line-height:120%;"
! style="background: #99CCCC; color: #000080" height="17" | Μήνας
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Ιαν
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Φεβ
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Μαρ
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Απρ
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Μαι
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Ιον
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Ιολ
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Αυγ
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Σεπ
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Οκτ
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Νοε
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Δεκ
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Έτος
|-
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Μέση Υψηλή Θερμοκρασία °C
| style="background: #DDDDDD; color:#000000;" | 6
| style="background: #DDDDDD; color:#000000;" | 8
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 11
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 17
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 20
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 25
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 29
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 27
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 25
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 18
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 13
| style="background: #DDDDDD; color:#000000;" | 6
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 17
|-
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" | Υψηλότερη καταγεγραμμένη θερμοκρασία °C
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 18
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 18
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 21
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 27
| style="background: #FF8000; color:#000000;" | 30
| style="background: #FF8000; color:#000000;" | 36
| style="background: #FF8000; color:#000000;" | 37
| style="background: #FF8000; color:#000000;" | 35
| style="background: #FF8000; color:#000000;" | 31
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 27
| style="background: #FFCC66; color:#000000;" | 25
| style="background: #FFFF99; color:#000000;" | 16
| style="background: #FF8000; color:#000000;" | 37
|-
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" height="16;" | Μέση Χαμηλή Θερμοκρασία °C
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | -1
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | 0
| style="background: #DDDDDD; color: black;" | 1
| style="background: #DDDDDD; color: black;" | 6
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 10
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 13
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 16
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 16
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 13
| style="background: #DDDDDD; color: black;" | 8
| style="background: #DDDDDD; color: black;" | 4
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | 0
| style="background: #DDDDDD; color: black;" | 7
|-
! style="background: #99CCCC; color:#000080;" height="16;" | Χαμηλότερη καταγεγραμμένη θερμοκρασία °C
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | -24
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | -8
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | -11
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | -5
| style="background: #DDDDDD; color: black;" | 2
| style="background: #DDDDDD; color: black;" | 7
| style="background: #FFFF99; color: black;" | 11
| style="background: #DDDDDD; color: black;" | 7
| style="background: #DDDDDD; color: black;" | 7
| style="background: #FFFFCC; color: black;" | -2
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | -5
| style="background: #FFFFFF; color: black;" | -12
| style="background: #FFFFCC; color: black;" | -16
|-
| colspan="14" style="text-align:center;font-size:90%;"|''Source: [http://www.weatherbase.com/weather/weatherall.php3?s=23661&refer=&units=metric Weatherbase]''
|}

==Παιδεία==
Τον 17ο αιώνα ιδρύθηκε στην Κοζάνη σχολείο στο οποίο πρώτος δάσκαλος ήταν ο [[Γεώργιος Κονταρής|Γεώργιος- Γρηγόριος Κονταρής]], ο οποίος δίδασκε θεολογία και αριστοτελική φιλοσοφία. Στη συνέχεια δίδαξαν οι Ν. Ορφανός, Νεόφυτος Χριστόπουλος, Γεώργιος Παρακείμενος, ο ιερέας Σωτήριος και ο μαθητής του [[Μεθόδιος Ανθρακίτης|Μεθόδιο Ανθρακίτη]] Σεβαστός Λεοντιάδης, που έδωσαν βάρος στη διδασκαλία της γλώσσας, στη ρητορική και στη φιλοσοφία βάσει των αριστοτελικών σχολίων του [[Θεόφιλος ο Κορυδαλλεύς|Θεόφιλου Κορυδαλλέα]].

Το 1745 ιδρύθηκε στην Κοζάνη η «Στοά». Στην εν λόγω σχολή δίδαξε θετικές επιστήμες ο [[Ευγένιος Βούλγαρης]], η διδασκαλία όμως των θετικών επιστημών δε συνεχίστηκε καθώς οι διάδοχοι του, ο [[Νικόλαος Βάρκοσης]], ο ιερέας Κωνσταντίνος, ο ιερομόναχος από τα [[Άγραφα]] Κύριλλος και ο Ι. Πέζαρος δεν είχαν γνώσεις θετικών επιστημών. Για την λειτουργία της «Στοάς» έδιναν χρήματα  ντόπιοι αλλά και απόδημοι Κοζανίτες της [[Ουγγαρία]]ς. Η «Στοά» πιθανώς σταμάτησε τη λειτουργία της το 1774.

Το 1756, ίσως επειδή ορισμένοι από τους αποδήμους Κοζανίτες που χρηματοδοτούσαν τη «Στοά» άρχισαν να αμφισβητούν ότι γινόταν σωστή διαχείριση των χρημάτων που έστελναν στην πατρίδα, δημιουργήθηκε και μια δεύτερη σχολή, η «Σχολή της Κομπανίας» (1756-1769) όπου δίδαξε αριστοτελικά σχόλια του Θεόφιλου Κορυδαλλέα ο Σιασανόπουλος από τα Ιωάννινα, μαθητής του Μπαλάνου Βαλασόπουλου. Άλλοι δάσκαλοι ήταν ο Γ. Παρακείμενος, ο Ι. Παπαλούιας και ο ιεροδιάκονος Καλλίνικος. Η εν λόγω σχολή έκλεισε το 1769 ίσως επειδή σταμάτησε η χρηματοδότησή της.

Το 1776 ιδρύθηκε από την Μητρόπολη και τους προκρίτους της Κοζάνης το «Ελληνικόν Μουσείον» (1776-1797/9) που χρηματοδοτούνταν  κυρίως από τους τόκους κεφαλαίου 4.292 δουκάτων, του Κοζανίτη Δημητρίου Μανόλη Παγούνη, που ήταν κατατεθειμένο στην επίσημη τράπεζα της [[Βενετία]]ς, Zecca (γι’ αυτό και λεγόταν και «Σχολείο του Παγούνη») και από τους τόκους κεφαλαίου 800 γροσίων που ήταν κατατεθειμένο στη Θεσσαλονίκη. Στο «Ελληνικόν Μουσείον» δίδαξαν μεταξύ άλλων οι Αμφιλόχιος Παρασκευάς, Γ. Λούιας, Ι. Αιτωλός, Δ. Παπαγιαννούσης,  Κ. Στάμκος,  Γ. Πάικος και ο ιερέας Χριστόδουλος. Το 1797/9, μετά την κατάληψη της Βενετίας από τους Γάλλους, διακόπηκε η αποστολή χρημάτων και έτσι σταμάτησε η λειτουργία του εν λόγω σχολείου.

Την περίοδο 1804-1810 δίδαξε στην Κοζάνη ο Στέφανος Σταμκίδης με χρηματοδότηση των αδελφών Τακιατζή.<ref>Ε/Ιστορικά, ένθετο εφημερίδας Ελευθεροτυπία, ΚΟΖΑΝΗ: Από την αρχαιότητα έως σήμερα, 16 Ιανουαρίου 2003, τεύχος 168, σελ.16-18</ref>

==Η εκπαίδευση στην Κοζάνη σήμερα==
[[Αρχείο:Valtadoreio.jpg|thumb|right|Το ''Βαλταδώρειο'' Γυμνάσιο στο κέντρο της Κοζάνης.]]
Η πόλη έχει 27 [[Δημοτικό Σχολείο|Δημοτικά Σχολεία]] (άλλα 15 υπάρχουν στα διάφορα Δ.Δ.), 13 [[γυμνάσιο|γυμνάσια]] (άλλα 3 υπάρχουν στα Δ.Δ.), 11 [[Λύκειο|Λύκεια]], 4 ΤΕΕ, σχολές ΟΑΕΔ, ΙΕΚ κ.τ.λ. και ένα δημοτικό Ωδείο.

Το [[Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας|Τ.Ε.Ι. Δυτικής Μακεδονίας]] είναι ένα από τα μεγαλύτερα της χώρας και ιδρύθηκε το [[1976]]. Στην Κοζάνη είναι η έδρα της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας, της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών και της Σχολής Υγείας. Επίσης στην πόλη βρίσκεται και η βάση του [[Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας|πανεπιστημίου]] της περιφέρειας και της Πολυτεχνικής του Σχολής, το οποίο ιδρύθηκε το [[2002]]. Σήμερα στην Κοζάνη σπουδάζουν περίπου 15.000 φοιτητές από την Έλλάδα και από άλλες περιοχές.

==Δημοτική Χαρτοθήκη Κοζάνης==
Η '''Δημοτική Χαρτοθήκη Κοζάνης''' στεγάζεται στο αρχοντικό του [[Γεώργιος Λασσάνης|Γ. Λασσάνη]] στην ομώνυμη πλατεία της πόλης.

Αποτελεί σημαντικό τμήμα του πολιτισμού της Κοζάνης και δημιουργήθηκε με τη συνεργασία του [[Δήμος Κοζάνης|δήμου Κοζάνης]] και του [[Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης|Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης]].

Τα εγκαίνια της Δημοτικής Χαρτοθήκης έγιναν μαζί με τα εγκαίνια του αρχοντικού στις 11 Οκτωβρίου 2008 (96η επέτειος από την Απελευθέρωση της Κοζάνης). Στα εκθέματά της περιλαμβάνονται: αντίγραφο της πρωτότυπης Χάρτας του [[Ρήγας Φεραίος|Ρήγα Φεραίου]], αντίγραφο του χάρτη ή άτλαντα της υδρογείου του [[Άνθιμος Γαζής|Άνθιμου Γαζή]], ομοιότυπο του χάρτη (Πίνακα) της Ελλάδας του ίδιου και άλλα έργα της εποχής του [[Νεοελληνικός διαφωτισμός|Νεοελληνικού]] και [[διαφωτισμός|Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού]]<ref>[http://cartography.web.auth.gr/Kozani/KOZ_KOSMO_XARTON.htm Μόνιμη συλλογή Δημ. Χαρτοθήκης Κοζάνης]</ref>.

==Υγεία==
Το ''Μαμάτσειο'' Γενικό Νομαρχειακό Νοσοκομείο Κοζάνης [http://www.mamatsio.gr] λειτουργεί από το [[1953]], φέρει το όνομα του Κοζανίτη δωρητή του, Κωνσταντίνο Μαμάτσιο και εξυπηρετεί τις ανάγκες όλης της περιοχής. Στην πόλη επίσης υπάρχουν 5 ιδιωτικές γενικές κλινικές, Μαιευτική Κλινική και 2 Ψυχιατρικά θεραπευτήρια.

==Διάσημοι Κοζανίτες==
[[Αρχείο:Villa Lassani in Kozani, Greece.jpg|thumb|right|Το σπίτι του αγωνιστή [[Ιερός Λόχος (1821)|Ιερολοχίτη]], [[Γεώργιος Λασσάνης|Γ. Λασσάνη]], στην ομώνυμη πλατεία της Κοζάνη. Από το 2010 φιλοξενεί τη δημοτική χαρτοθήκη.]]
*Γεώργιος Παρακείμενος, [[φιλόσοφος]] και εκπαιδευτικός.
*[[Μιχαήλ Περδικάρης]] (Κοζάνη 1766 - Μοναστήρι 1828) ιατρός και λόγιος.
*[[Χαρίσιος Μεγδάνης]] (1768-1823), ιατρός και λόγιος.
*[[Γεώργιος Ρουσιάδης]] (1783-1852), λόγιος, [[Φιλική Εταιρεία|Φιλικός]], συμμετείχε στην [[Ελληνική επανάσταση του 1821|επανάσταση του 1821]].
*[[Γεώργιος Σακελλάριος]], [[φιλόσοφος]] και εκπαιδευτικός.
*Γεώργιος Καραγιάννης, πρόγονος του [[Χέρμπερτ φον Κάραγιαν]].
*[[Γεώργιος Λασσάνης]], λόγιος και [[πολιτικός]].
*[[Ηλίας Ατματζίδης]], [[τερματοφύλακας]].
*[[Γιάννης Αμανατίδης]], [[ποδοσφαιριστής]].
*[[Ιεροκλής Στολτίδης]], ποδοσφαιριστής.
*[[Νικόλας Άσιμος|Νικόλαος Άσιμος]], [[συνθέτης]] και [[τραγουδιστής]].
*Καλλιόπη Βέττα, τραγουδίστρια.
*[[Άννα Διαμαντοπούλου]], πολιτικός.
*[[Γιώργος Παπακωνσταντίνου]], πολιτικός.
*[[Ευριπίδης Μπακιρτζής]], πολιτικός.
*[[Πάσχος Μανδραβέλης]], δημοσιογράφος.
*Μίλτος Μακρίδης, Παρουσιαστής, ηθοποιός.
*[[Ιωάννης Τοπαλίδης]], Ποδοσφαιριστής, βοηθός προπονητή.
*Χρήστος Ραφαηλίδης, διάσημος μουσικοσυνθέτης στη Νέα Υόρκη.
*Γιάννης Διδιλης, πιανίστας, συνθέτης, μαέστρος, συνεργάτης του Μίκη Θεοδωράκη

==Αδελφοποιημένες πόλεις==
*Μπρίστολ, Κοννέκτικατ, [[Η.Π.Α.]]
*[[Ιάσιο]], [[Ρουμανία]]
*[[Ταργκόβιστε]], [[Βουλγαρία]]

==Δείτε επίσης==
*[[Κατάλογος δημάρχων Κοζάνης]]
*[[Γέφυρα λίμνης Πολυφύτου]]
*[[Πλατεία Νίκης]]

==Αναφορές==
{{παραπομπές}}

==Βιβλιογραφία==
*Βασίλειος Β. Πασχαλίδης: ''Ο Ιατροφιλόσοφος Γεώργιος Κ. Σακελλάριος , Ο Κοζανίτης'', Αθήνα 1993
*Πασχαλίδης Β. Βασ., "Το αρχοντικό των Σακελλαρίων στην Κοζάνη, 1670-1977", Η Κοζάνη και η περιοχή της. Ιστορία και Πολιτισμός. Πρακτικά Α΄ Συνεδρίου (Σεπτέμβριος 1993). Κοζάνη 1997, σ. 431-458.
*Παπακωνσταντίνου Μιχάλης, Μια Βορειοελληνική πόλη στην Τουρκοκρατία. Ιστορία της Κοζάνης 1400-1912, Εκδ. Εστία, Αθήνα 1992.
*Kαλινδέρης Μιχαήλ, Αι συντεχνίαι της Κοζάνης επί Τουρκοκρατίας, Θεσσαλονίκη 1958.
*Καλινδέρης Μιχαήλ, Τα λυτά έγγραφα της δημοτικής βιβλιοθήκης Κοζάνης 1676-1808, Θεσσαλονίκη 1951.
*Δημήτρης Κ. Σαμσάρης,  Ιστορική γεωγραφία της ρωμαϊκής επαρχίας Μακεδονίας (Το τμήμα της σημερινής Δυτικής Μακεδονίας), Θεσσαλονίκη 1989 (Έκδοση της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών), σ. 144

==Εξωτερικές συνδέσεις==
{{Commons|Kozani}}
{{Wiktionary|Κοζάνη|Κοζάνη}}
*[http://www.kozanh.gr/web/guest/home Ιστοσελίδα του δήμου Κοζάνης]
*[http://www.mouseio-kozanis.gr Το Λαογραφικό, Ιστορικό και Φυσικής Ιστορίας Μουσείο Κοζάνης]
*[http://odysseus.culture.gr/h/1/gh151.jsp?obj_id=3292 Αρχαιολογικό Μουσείο Κοζάνης]
*[http://www.mech.uowm.gr/gr/ Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών] και [http://www.icte.uowm.gr Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών] του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στην Κοζάνη.
*[http://www.teiwm.gr/index.php?lang=el Ανώτατο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας] (ΑΤΕΙ Κοζάνης).
*[http://www.giapraki.com/odigos/ Επιχειρήσεις Κοζάνης]
*[http://cartography.web.auth.gr/Kozani/ Δημοτική Χαρτοθήκη Κοζάνης]

{{Δήμος Κοζάνης}}
{{Δήμοι του νομού Κοζάνης|Κοζάνη}}
{{Έδρες νομών της Ελλάδας}}
{{Έδρες ελληνικών περιφερειών}}

{{DEFAULTSORT:Κοζάνη}}
[[Κατηγορία:Κοζάνη]]