Wiki υπηρεσιών και διαδικασιών:Ιστορία της Ελληνικής Βικιπαίδειας

Η σελίδα αυτή φιλοδοξεί να περιγράψει την ιστορία της ελληνικής Βικιπαίδειας.

Περιέχει αρχικά σκόρπιες πληροφορίες που βρέθηκαν σε συζητήσεις και που ευελπιστώ κάποιος να θελήσει να τις διαμορφώσει σε κανονικό κείμενο.

Η δημιουργία της Βικιπαίδειας

Κατ'αρχάς μια Βικιαρχαιολογική συζήτηση μπορείτε να δείτε εδώ. Από το ιστορικό της Κύριας Σελίδας προκύπτει ότι δημιουργήθηκε Δεκέμβρη του 2002 από ανώνυμη IP (αμερικάνικη). Κάποιος επίσης με αμερικάνικη IP (που όμως κάνει σύνοψη στα ελληνικά αργότερα) κάνει το 2ο edit. Αν δειτε το περιεχόμενο κατά την τρίτη έκδοση, δεν φαίνεται να έχει ζητηθεί απαραίτητα η δημιουργία ελληνικής Βικιπαίδειας, ήδη όμως την επόμενη μέρα κάποιος από Ελλάδα τσιμπάει και φτιάχνει μια μίνι ΚΣ στα ελληνικά. Πιθανόν να μη μάθουμε ποτέ ποιός ήταν αυτός που ζήτησε τη δημιουργία της, ή αν όντως ζητήθηκε.

Δεδομένου ότι η ελληνική βικιπαίδεια δημιουργήθηκε την εποχή που η wikipedia ακόμη ανήκε στην Bomis Inc. και δεν είχε δημιουργηθεί ακόμη το ίδρυμα Wikimedia, τότε μάλλον δημιουργήθηκε με άνωθεν απόφαση του Τζίμι Γουέιλς. Το δημιούργησε είναι πολύ σχετικό λοιπόν, ο Τζίμπο αποφάσισε, και κάποιος προγραμματιστής την έστησε.

Οι πρώτοι χρήστες

Από κάτι συζητήσεις στον ιντυμίντια (όπου έγινε μια συζήτηση για την ελληνική ΒΠ) προκύπτει ότι για μεγάλο διάστημα ήταν χωρίς κίνηση, πράμα που φαίνεται κι από τα στατιστικά. Από την ίδια συζήτηση βρέθηκε και η έκφραση διορθωπόλεμος για τα edit wars.

Τα στατιστικά δεν βοηθούν στην αναζήτηση των πρώτων χρηστών, επειδή η βάση δεδομένων και διάφοροι κατάλογοι με αυτόματη ενημέρωση δεν περιέχουν στοιχεία για γεγονότα πριν την δημιουργία των καταλόγων. Έτσι παρουσιάζονται στοιχεία που αντικρούονται μεταξύ τους, π.χ. ενώ στο σύνολο των χρηστών μέχρι τον Αύγουστο του 2003 εμφανίζονται 0 (μηδέν) χρήστες και ένας νέος χρήστης τον Αύγουστο, υπάρχει επεξεργασία εγγεγραμμένου χρήστη τον Απρίλιο του 2003. Δεν φαίνεται με κάποιο τρόπο το ποιός ήταν ο πρώτος εγγεγραμμένος.

Επιπλέον με τη λειτουργία μεταφοράς ιστορικού από την αγγλική βικιπαίδεια, εμφανίζονται λήμματα να τα έχουν επεξεργαστεί χρήστες πριν τη λειτουργία της ελληνικής βικιπαίδειας. Αυτό είναι ένα τεχνικό προβληματάκι που πρέπει να έχουν υπόψη τους όσοι θελήσουν να ξαναψάξουν τα αρχεία.

Με κάθε επιφύλαξη: Ο Πρότυπο:Χρήστης ήταν ο τέταρτος εγγεγραμμένος χρήστης με επεξεργασία (του λήμματος Wikipedia τον Απρίλιο (δεν έχει άλλη συνεισφορά πέρα από τις 6 επεξεργασίες στο Wikipedia). Ο Ιάπωνας Πρότυπο:Χρήστης είναι ο 6ος εγγεγραμμένος αλλά η πρώτη του επεξεργασία είναι ένα χρόνο μετά (έκανε μόνο προσθήκη συνδέσμων interwiki). Ο Σουηδός Πρότυπο:Χρήστης (7ος) και ο Αυστριακός Πρότυπο:Χρήστης (8ος) έχουν κάνει από μία επεξεργασία τον Μάιο και τον Αύγουστο του 2003 αντίστοιχα στις προσωπικές σελίδες χρήστη και είναι ενεργοί σε άλλες βικιπαίδειες. Ο Πρότυπο:Χρήστης δέκατος εγγεγραμμένος χρήστης με το πρώτο του edit στο Ελευθέριος Βενιζέλος [1] το οποίο είναι ένα από τα 6 πρώτα λήμματα και λογικά η φωτογραφία του Βενιζέλου η πρώτη εικόνα που ανέβηκε στην Βικιπαίδεια (συνεχίζει να συνεισφέρει μέχρι σήμερα).

Μέσα στους 20 πρώτους εγγεγραμμένους χρήστες είναι ο Brion Vibber τεχνικός υπεύθυνος/προγραμματιστής (και έμμισθος υπάλληλος) του Wikimedia. Άλλα γνωστά ονόματα είναι η Angela Beesley (μέλος του Board of Trustees μεταξύ 2004 και 2006) και η Elian (γνωστή χρήστης και μέλος της Communications committee του Wikimedia).

Προς το παρόν είναι αδύνατη η αναγνώριση της ημερομηνίας ή της σειράς εγγραφής χρηστών που εγγράφηκαν πριν την δημιουργία του αρχείου νέων χρηστών παρά μόνο κατά προσέγγιση, και είναι σχεδόν αδύνατο για χρήστες που δεν έχουν κάνει έστω και μία επεξεργασία. Πιθανό να είναι δυνατή η άντληση από την βάση δεδομένων μόνο της σειράς δημιουργίας λογαριασμών (ως UserID) χωρίς βέβαια την ημερομηνία (που δεν καταχωρούνταν τότε) από γνώστες SQL ή XML.

Τα πρώτα λήμματα που δημιουργήθηκαν

Το πρώτο λήμμα, από τα στατιστικά φαίνεται ότι γράφτηκε το Δεκέμβριο του 2002. Η σελίδα που φαίνεται να δημιουργήθηκε τον Δεκέμβριο του 2002 είναι η Main Page.

Ασφαλέστερα αποτελέσματα μπορούν να βγουν μέσω queries στην βάση δεδομένων, αλλά αφού δεν ξέρω MySQL, έψαξα με την βοήθεια του Wayback και κατέληξα στα παρακάτω:

• Πρώτο λήμμα που δημιουργήθηκε ήταν το Ολλανδικά (Dutch) 07:24, 1 Φεβρουαρίου 2003, μόνο με interwiki σύνδεσμο προς την Κύρια Σελίδα της Ολλανδικής Wikipedia, και μάλλον δημιουργήθηκε από λάθος, αντί να μπει το interwiki στην ελληνική Κύρια Σελίδα.
• Δεύτερο: Γεωπονία (15:33, 1 Φεβρουαρίου 2003) αλλά με το παρακάτω κείμενο: "Put your text for the new page here.Μελι". Δεν απέκτησε ποτέ σοβαρό κείμενο και αργότερα διαγράφηκε.
• Τρίτο: Wikipedia 19:04, 11 Απριλίου 2003 [2] (όχι το Βικιπαίδεια στο οποίο έγινε copy&paste του κειμένου από το προηγούμενο)
• Τέταρτο: Επιστήμη Υπολογιστών 12:52, 12 Απριλίου 2003 (αλλά δεν είχε κείμενο μέχρι τις 15 Νοεμβρίου 2004) [3]

Τα στατιστικά μας βεβαιώνουν ότι μέχρι τον Απρίλιο υπήρχε μόνο ένα λήμμα (η Main Page) και Απρίλιο-Μάιο δύο λήμματα. Το δεύτερο είναι το Wikipedia, ενώ τα Ολλανδικά (Dutch), Γεωπονία και Επιστήμη Υπολογιστών δεν μετρούσαν αφού δεν είχαν πάνω από 200 χαρακτήρες κι ένα σύνδεσμο.

Μέχρι τον Σεπτέμβριο 2003 υπήρχαν μόνο 6 λήμματα και ξαφνικά εκτινάχθηκε ο αριθμός σε 43, αλλά τα περισσότερα από αυτά ήταν απλώς λίστες.

Αυτό που δεν μπόρεσα να βρω είναι ποιο είναι το τρίτο λήμμα που μετρούσε μετά τον Μάιο του 2003, κάτι που πρέπει να αναζητηθεί μεταξύ των 43 λημμάτων που υπήρχαν τον Σεπτέμβριο. Με σχετική σιγουριά όμως μπορούμε να πούμε ότι πρώτο λήμμα ήταν αυτό που αφορούσε την ίδια την Wikipedia, αντιγραμμένο και μερικώς μεταφρασμένο από την αγγλική έκδοση.

Αποποίηση ευθύνης: Όλα τα παραπάνω αποτελούν πρωτότυπη έρευνα. Ό συντάκτης τους κατέβαλε κάθε προσπάθεια για ακρίβεια, αλλά είναι πιθανό κάποια από τα συμπεράσματα να είναι λανθασμένα. Χρησιμοποιήστε τα κατά την κρίση σας.

Παιδική ηλικία της Βικιπαίδειας

Σε ηλικία 3,5 ετών, στις 16 Μαΐου 2006, η Βικιπαίδεια έφτασε τα 10.000 λήμματα, ενώ τα 20.000 λήμματα , τα έκλεισε το Σάββατο 17 Μαρτίου 2007, σε ηλικία 4,5 ετών περίπου με 7-8.000 χρήστες. Στις 11 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου πέρασε τις 30.000 λήμματα.

Το Νοέμβριο του 2005, άρχισε η πρώτη συλλογική προσπάθεια, μέσα από την Επιχείρηση Παυσανίας, κάνοντας μια αρχή στις Βικιεπιχειρήσεις. Μέχρι τότε ο συντονισμός κοινών δράσεων γινόταν από την Αγορά. Μέχρι τα μέσα του 2007, υπήρχαν 7 βικιεπιχειρήσεις.

Στις αρχές του 2007

Ακολουθεί ένα collage από κείμενα που γράφτηκαν εδώ με αφορμή μια συνέντευξη και τα οποία δίνουν μια χαρακτηριστική εικόνα της Βικιπαίδειας στις αρχές του 2007. Ο επόμενος Βικι-ιστορικός ίσως επιμεληθεί καλύτερα το κείμενο.

Η Βικιπαίδεια άρχισε να έχει έντονη δραστηριότητα περίπου από το 2005 και πολύ έντονη περίπου από το καλοκαίρι του 2006 (τα edits ξεπερνούν πλέον τα 1.000 τη μέρα). Το Σεπτέμβρη του '05, είχε 5.000 λήμματα, έκλεισε τα 10.000 το Μάιο του '06 και σε λιγότερο από ένα χρόνο διπλασιάστηκε φτάνοντας τα 20.000 (μέσα Μαρτίου '07). Το crew είναι περίπου 30-50 ενεργοί χρήστες (εναλλασσόμενοι βέβαια κατά 50% περίπου-οι "μόνιμοι" είναι γύρω στους 15-20) και αρκετοί ακόμα που γράφουν π.χ. έναν κύκλο συγκεκριμένης θεματολογίας και μετά δεν επανεμφανίζονται.

Πάρα πολλές διαμάχες δεν υπάρχουν -υπήρξε μια κόντρα που συνεχιζόταν για αρκετό καιρό για ορισμένα θέματα πίστης ανάμεσα σε συγκεκριμένους χρήστες, αλλά ευτυχώς τα πράγματα φαίνεται να έχουν εξομαλυνθεί. Μικροτσακωμοί υπάρχουν κατά καιρούς, όπως είναι φυσικό σε κάθε wiki:) Αποχωρήσεις χρηστών είναι σχετικά σπάνιες, αλλά όχι ανύπαρκτες. Θεσμός ban δεν υπάρχει, ενώ δεν χρειάστηκε μέχρι τώρα να ζητήσουμε και checkuser. Έχουμε 11 διαχειριστές, από τους οποίους οκτώ ενεργοί, οι οποίοι έχουν γενικά την αποδοχή των χρηστών. Γενικώς το κλίμα είναι συνήθως ήρεμο.

Σχετικά με τους διαχειριστές , προτείνει κάποιος κάποιον και όποιος χρήστης θέλει ψηφίζει ή αρνητικά ή θετικά. Μέχρι τώρα όλοι οι υποψήφιοι βγήκαν χωρίς αρνητική ψήφο διαχειριστές. Σαν χρήστες είχαν μεγάλη συνεισφορά ήταν γνωστοί στους υπόλοιπους χρήστες όλοι τους έδιναν άμεσα την βοήθειά τους σε όποιον το ζητούσε αλλά και χωρίς να το ζητήσει. Βέβαια υπάρχουν κάποιες κόντρες με χρήστες κάποιες ύβρεις (μικρές).

Ένα θέμα που έχει έντονα απασχολήσει την κοινότητα είναι αυτό της notability: έχουμε κάπως πιο αυστηρά κριτήρια από την αγγλική π.χ. ή ορισμένες άλλες Βικιπαίδειες και αρκετές διαγραφές για Notability γίνονται μετά από αρκετή συζήτηση, μερικές φορές έντονη. Σιγά-σιγά η Βικιπαίδεια διαμορφώνει συγκεκριμένες πολιτικές γύρω από διάφορα θέματα (μουσική, βιογραφίες, περιοδικά κλπ).

Όσον αφορά την ποιότητα, υπάρχουν ακόμα πολλά περιθώρια ανάπτυξης. Το μέσο μέγεθος λήμματος είναι γύρω στα 2kB, και τα δικά μας Featured (Αξιόλογα Λήμματα ) είναι περίπου κάτι ανάμεσα σε Α και FΑ Class λήμματα της αγγλικής (υπάρχουν βέβαια μερικές φορές και καλύτερα από τα FA της αγγλικής). Εδώ να σημειώσω ότι μέχρι πρόσφατα είχαμε δυο διαδικασίες, μια για Επιλεγμένα Λήμματα που εμπαιναν στην Κύρια Σελίδα, και είχαν κάπως πιο χαλαρά κριτήρια από τα Αξιόλογα, και μια για Αξιόλογα Λήμματα (με κριτήρια ανάλογα με τα FA), οπότε το φθινόπωρο καταργήθηκαν τα πρώτα και δόθηκε βάρος στα δεύτερα, από τα οποία έχουν ψηφιστεί 28 (υπάρχουν βέβαια και άλλα που δεν έχουν περάσει ακόμα, και καμιά 50αριά Επιλεγμένα). Έχει γίνει καλή δουλειά με τις κατηγορίες, με περίπου 92% των λημμάτων κατηγοριοποιημένα. Υπάρχουν αρκετά λήμματα για θέματα που έχουν σχέση με θεωρητικές επιστήμες (φιλολογία/ιστορία κλπ) ενώ στις θετικές είμαστε λίγο πίσω. Δεν υπάρχουν άλλα wikies ελληνικής θεματολογίας, εκτός από τη Βικιθήκη και τη Βικιπαίδεια στα Αρχαία, που έγιναν προτάσεις για να ξεκινήσουν αλλά τελικά απορρίφθηκαν με βάση το Meta:Language proposal policy.

Μια αξιοσημείωτη διαφοροποίηση στην ελληνική από την αγγλική Βικιπαίδεια είναι πως υπάρχει μάλλον η τάση να είμαστε λίγο πιο αυστηροί σε ζητήματα που άπτονται της σπουδαιότητας των λημμάτων. Σχετικά πρόσφατα δημιουργήθηκε η οδηγία w:el:Βικιπαίδεια:Σπουδαιότητα και λογικά στο μέλλον θα επεκταθεί σε εξειδικευμένα θέματα (για μουσικούς/συγκροτήματα, λήμματα για δίσκους κ.λπ.). Προς το παρόν υπάρχουν εξειδικευμένες οδηγίες για βιογραφίες, πανεπιστημιακούς και τεύχη περιοδικών. Π.χ. σύμφωνα με την ελληνική οδηγία, έχουμε συμφωνήσει πως για τεύχη περιοδικών ή κόμικς, η Βικιπαίδεια μπορεί να έχει λήμμα και για κάποιο/α ιδιαίτερα αξιοσημείωτο/α τεύχος/η περιοδικού με αναγνωρισμένη καλλιτεχνική, ιστορική ή επιστημονική αξία και για τα οποία υπάρχουν αναφορές σε τρίτες ανεξάρτητες πηγές, αλλά κατά κανόνα όχι και για κάθε τεύχος του περιοδικού. Η ίδια φιλοσοφία λογικά θα ισχύσει και για επεισόδια τηλεοπτικών σειρών, τα οποία στην αγγλική συχνά έχουν ξεχωριστό λήμμα. Έχουν γίνει αρκετές σχετικές συζητήσεις. Στην ελληνική δεν υπάρχει μέχρι στιγμής mediation ή arbitration όπως στην αγγλική (δεν είναι σίγουρο ότι χρειάζονται στην παρούσα φάση και με την ανάπτυξη που έχει μέχρι σήμερα η Βικιπαίδεια). Ένα ζήτημα που απασχολεί την ελληνική Βικιπαίδεια είναι η συχνή ανάρτηση λημμάτων (ή εικόνων) που προέρχονται από άλλες ιστοσελίδες και αποτελούν παραβιάσεις copyright και φαίνεται αρκετά συχνό φαινόμενο. Διαγράφονται αρκετά τέτοια λήμματα ενώ εδώ και μερικούς μήνες τρεις διαχειριστές λειτουργούν το OTRS για τη διαχείριση των αδειών. Σε ότι αφορά τα στατιστικά στοιχεία, έχουμε περίπου 8500 εγγεγραμμένους χρήστες (11 διαχειριστές, 6 από αυτούς είναι ενεργοί το τελευταίο διάστημα) και περίπου 30 πολύ ενεργούς χρήστες (>100 edits/month). Η Βικιθήκη πρόσφατα ξεπέρασε τις 1000 σελίδες ενώ και το Βικιλεξικό έχει νομίζω σχετικά γρήγορη ανάπτυξη. Σχετικά με άλλα ελληνικά wiki/εγκυκλοπαίδειες που λειτουργούν, θα μπορούσα να αναφέρω τη Livepedia (http://www.livepedia.gr) που είναι σχεδόν πανομοιότυπο εγχείρημα, επίσης GFDL. Αρκετά λήμματα της Βικιπαίδειας έχουν μεταφερθεί εκεί (πρόσφατα μεταφέρθηκαν και όλες οι εικόνες), αλλά και εμείς έχουμε περίπου 250 λήμματα που μεταφέρθηκαν από τη Livepedia.

Η Βικιπαίδεια έχει κατά καιρούς παρουσιαστεί στον ελληνικό τύπο (βλ. w:el:Βικιπαίδεια:Δημοσιεύματα)

Υπάρχει σημαντική προσπάθεια για λήμματα με NPOV. Οι διορθω-μάχες που και που εμφανίζονται άλλοτε με ένταση (και αποκλεισμούς), άλλοτε πολιτισμένα. Κάτι σημαντικό είναι ότι εκτός από τον σκληρό πυρήνα των 30 περίπου χρηστών, υπάρχουν αρκετοί που συνεισφέρουν αραιότερα και κάποιοι που συνεισφέρουν μέσω IP, χωρίς να εγγραφούν. Ορισμένοι από αυτούς κάνουν την πλάκα τους, αλλά υπάρχουν αρκετοί που κάνουν παρεμβάσεις, γράφουν λήμματα και σοβαρές παρατηρήσεις. Πλάκα-πλάκα, με 20-21.000 λήμματα, έχουμε κάνει μόνο από την αρχή του χρόνου (ούτε τρεις μήνες) 2.500 χιλιάδες διαγραφές!!! Ακόμη κάτι ενδιαφέρον, έχουμε και μια ομάδα ενεργών ξενόγλωσσων χρηστών (ένα Γερμανό που έζησε στην Ελλάδα, ένα Βούλγαρο νομίζω, ένα Ρώσο και ίσως κάποιους που ξέχασα, που όλοι χωρίς τέλεια ελληνικά, τα κουτσοκαταφέρνουν και συνεισφέρουν).

Από τα παραπάνω μπορείς να έχει κανείς μια εικόνα της Βικιπαίδειας number based. Όσον αφορά στη φιλοσοφία της, σίγουρα διαμορφώνεται βάσει των γενικών προδιαγραφών στις οποίες στηρίζεται η αγγλική (αμερικανική) Βικιπαίδεια, χάρη σε εκείνους που την αποδέχονται αβίαστα. Η wikipedia παραμένει ένα εντυπωσιακό συμμετοχικό εγχείρημα και κυρίως ένα εργαλείο για το ευρύ κοινό -το τελευταίο με ώθησε σε ενεργή συμμετοχή. Η ελληνική Βικιπαίδεια παρουσιάζει επί του παρόντος εξαιρετικές κατά την άποψή μου ανομοιότητες σε ζητήματα ποιότητας, έκτασης λημμάτων, επαλήθευσης και συναφών παραμέτρων που ρυθμίζουν τη χρηστικότητα του εγκυκλοπαιδικού εργαλείου. Φυσικά με την πάροδο του χρόνου οι διαφορές θα εξομαλυνθούν και με αρκετή δουλειά η Βικιπαίδεια θα γίνει αξιόπιστη. Στη συγκεκριμένη περίοδο είναι πολλές οι POV απόψεις, κυρίως σε ζητήματα θρησκευτικού ενδιαφέροντος, αρκετές οι τάσεις αυτοδιαφήμισης σε ζητήματα καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος -εξ ου και η περισσή αυστηρότητα- ή προβολής ιδεολογιών. Επί της ουσίας, όμως, δεν πιστεύω ότι η Wikipedia συνολικά έχει επιλύσει τα συγκεκριμένα ζητήματα, οπότε δεν ανησυχώ ιδιαίτερα για την ελληνική εκδοχή της.